OORSPRONG VAN DE FAMILIENAAM MORET
D e verklaring van familienamen berust vaak op vermoedens. Als iemand Visser heet, zegt men allicht: zijn voorvader zal wel een visser geweest zijn en daaruit ontstond natuurlijk de familienaam. Dat is ook niet onwaarschijnlijk. Maar nader onderzoek zou best kunnen aantonen dat deze voorvader een hengelmaker was, die woonde in een huis met een uithangbord met een visser erop. Veel familienamen zijn immers gebaseerd op uithangborden.
De enige manier om de herkomst zeker te weten is terugzoeken van het heden naar het verleden. Bij de Moretten stranden we dan helaas (voorlopig) in Antwerpen in het begin van de zeventiende-eeuw. Hoe ouder de naam is, hoe moeilijker vaak de herkomst met zekerheid is vast te stellen. In dat opzicht is Moret ook een lastig geval. De familienaam komt al vroeg in Europa voor. Bijvoorbeeld: in 1319 in Treyvaux, Zwitserland. In 1340 in Brugge.
Bij Moret zijn in principe twee hoofdverklaringen aan de orde: naar een plaatsnaam of als bijnaam.
N AAR EEN PLAATSNAAM?
Bij de plaatsnaam komen behalve het bekende schilderachtige stadje Moret-surLoing bij Parijs nog een zestal plaatsjes in Oost-Frankrijk aan bod (Moret betekende hier waarschijnlijk grensplaats). Of wij en wanneer wij iets met die plaatsen te maken hadden is nog volstrekt onzeker. Het kan echter ook heel goed een bijnaam geweest zijn.
W AS HET EEN BIJNAAM?
Moret betekent Moortje. In heel Europa komt de bijnaam ‘De Moor’ of wat daarvan
afgeleid is voor.
Bijvoorbeeld:
In Nederland : Moor, Moriaan, Zwart;
in Duitsland : Mohr, Möhrke (de Duitse vorm van Moret), Schwartzkopf;
in Engeland : More, Morey, Black;
in Frankrijk : More, Moret, Maure, Moreau, Noiret;
in Italië : Moro, Moret, Moretti, Moretto, Nero;
in Spanje : Moro, Moret, Moretto.
Soms zal het naar een uithangbord geweest zijn waarop een Morenkop stond. Maar vaak naar het uiterlijk. Waar ging het dan om, vraagt men zich af: om de donkere huidkleur, om de haarkleur zwart, of om zwart kroeshaar? Misschien soms het ene, soms het andere. Iemand met de bijnaam de Moor of iets dergelijks moet zich wel duidelijk onderscheiden hebben van de toch niet bepaald blonde zuiderlingen in Europa. Hij zal uiterlijk op de een of andere manier een Noord-Afrikaanse indruk gemaakt hebben. Want eeuwenlang is het begrip Moor vrij vaag gebruikt voor Noord-Afrikaans. Men dacht kennelijk vooral aan negroïde typen. Denk maar aan de morenkop in zo vele wapens en de Moriaan op uithangborden. Dat er veel Noord-Afrikaanse typen in landen als Italië en Spanje waren is begrijpelijk. Tussen de zuid- en de noordkant van de Middellandse Zee is al in de oudheid veel contact geweest.
Noord-Afrikaanse steden zoals Carthago hadden beroemde bibliotheken. De beroemde kerkvader Augustinus begon zijn opleiding in NoordAfrika. En lange tijd is het houden van ‘Moorse’ bedienden bij rijke families in Europa in gebruik geweest. Denk aan de prachtige portretschetsen die Rubens heeft gemaakt van een van zijn bedienden. Ook Rembrandt portretteerde prachtig zo'n type. Die mensen kunnen eveneens aangeduid zijn met ‘de Moor’ of ‘Moortje’.
T
ijdens een vakantie in Italië werd onze aandacht gevestigd op een in 1992 verschenen
boek ‘I Moreschi’, wat betekent ‘De Moorsen’. De schrijver L. Conforti (een
gefortuneerde kunstliefhebber) heeft, op zoek naar de herkomst van de bekende Italiaanse
schilder Moretto di Brescia, zo'n 10.000 notariële akten uit de 14e- tot en
met 16e-eeuw doorgenomen. Hij komt tot de conclusie dat er in die eeuwen heel wat
emigranten uit Spanje naar Italië zijn uitgeweken, kennelijk van Moorse afkomst.
Hun namen en bijnamen wijzen daarop:
MORESCO
MORO
MORETTO
MORESCHINO
MORELLO
MORONE
Van sommigen zijn portretten bewaard gebleven, waaruit blijkt dat zij een ‘Moors’
uiterlijk hadden. Ook het grote naslagwerk van Bénizet over kunstenaars vermeldt
in Italië heel wat van dergelijke namen:
1470 MORETTO di Lorenzo, beeldhouwer/architect in Venetië.
1475 Marco MORETTO, schilder in Arco.
1475 Giovanni Giacomo MORETTO, schilder in Brescia, broer van:
1475 Pietro MORETTO, schilder in Brescia, vader van:
1500 Alessandro Bonvicino, genoemd MORETTO di Brescia, schilder.
1500 Marco Azio MORETTI, ivoorsnijder in Bologna.
1520 Juan MORETO, beeldhouwer/architect uit Florence, werkte in Spanje met zijn zoon:
1520 Pedro MORETO, beeldhouwer.
1550 Christoforo MORETTO, schilder in Cremona.
1550 MORETO da Torano, beeldhouwer.
1575 Thomasso MORETTO, beeldsnijder in Brescia.
1575 Mander (schrijver van het bekende boek over het leven van schilders) krijgt in Venetië
les van een eenvoudige schilder MORETT (‘die aen reisende ghesellen was ghewoon werck
te gheven’).
Een van de in Antwerpen wonende Moretten in de 17e-eeuw waarvan we helaas het familieverband niet hebben kunnen aantonen is geboren in Moncarlieri (bij Turijn), een streek waar veel beeldsnijders en veel protestanten vandaan kwamen. Het kan dus best zijn dat onze familie MORET via Italië uit het Moorse Spanje afkomstig is. Alleen verder onderzoek in Antwerpen kan eventueel hierover meer zekerheid geven, maar als het gaat om de periode van voor 1600, waarover we het hier hebben, is dit niet eenvoudig.
